Koronavirüs Enfeksiyonları ve Yeni Koronavirus (2019-nCoV) (COVID-19)

Prof.Dr. Recep Öztürk

Koronavirüsler, önemli insan ve hayvan patojenleridir. Zoonotik bir virüstür. Birçok türü olan koronavirüsler zarflı RNA virüsüdür.

Koronavirüsler insanlarda genellikle soğuk algınlığına yol açmaktadır. Salgınlar esnasında yetişkinlerde toplum kaynaklı üst solunum yolu enfeksiyonlarının yaklaşık üçte biri koronavirüslerle meydana gelir; çocuk ve erişkinlerde ciddi solunum yolu enfeksiyonlarına da neden olabilirler. Bebek ve çocuklarda hastalık seyrinde ishal görülebilir.

Koronavirüs enfeksiyonları, ılıman iklimlerde genellikle kış aylarında, bazen daha az olarak sonbahar ve ilk baharda görülür.

Bu ailede yer alan bazı virüslerin son yıllarda yaptığı salgınlar daha yüksek vaka ölüm oranıyla dikkat çekmektedir.

2002 yılında Çin’in Guangdong Eyaleti’nde başlayan SARS-CoV salgını 17 ülkeye yayılmıştır. SARS-CoV salgınında 8098 kişi hastalanmış, 774 kişi hayatını kaybetmiştir. (vaka ölüm oranı: %9,55)

2012 yılında Suudi Arabistan’da başlayan MERS-CoV virüsü salgını dünyada 27 ülkeye yayılmış, hastalanan 2499 kişiden 861’i hayatını kaybetmiştir. (vaka ölüm oranı: %34,45)

2019 Aralıkta, Çin’in Hubei Eyaleti’ne bağlı Wuhan şehrinde hastaneye başvuran pnömoni vakalarında bir kümelenme olduğu fark edilmiştir. İlk vakaların Wuhan’daki hayvan pazarıyla ilişkisi dikkat çekmiştir. Bu Pazar 1 Ocak 2020 tarihinde kapatılmıştır.

Yapılan incelemeler sonrası hastalığın etkeni olarak, yarasa SARS-CoV’a %85 oranında benzeyen yeni bir koronavirus 2019-nCoV olduğu gösterilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ), 2019-nCOV için yeni bir isimlendirme yaparak hastalığa COVID-19 demiştir.

COVID-19 enfeksiyon hastalığı, 26 Şubat 2020 itibarıyle Çin dışında 40 ülkeye yayılmış durumdadır. Dünya genelinde 80994 kişi hastalığa yakalanmış 2760 kişi ölmüş (vaka ölüm hızı: %3,40), 30000 kişi iyileşmiştir. Çin’den (78064) sonra en çok vaka görülen ülkeler, Güney Kore (1141), İtalya (322), Japonya(170), İran (95),  Singapur (91)’dur. İran’da vaka sayısına oranla çok yüksek ölüm sayısının görülmesi, tespit edilenden çok daha fazla vaka olabileceğini düşündürmektedir. Dünya Sağlık Örgütü,  “Uluslararası Kamu Sağlığı Acil Durumu” ilan etmiş olmasına rağmen durum bir pandemi ilanına doğru ilerleyebilir. Son günlerde Çin’de görülen vaka sayısında belirgin azalma hastalığı önleme ve kontrol noktasında ümit vericidir.

Virüsün damlacık yoluyla havadan ve yakın temas ile bulaşmaktadır. Kuluçka dönemi 14 güne kadar uzamakla birlikte olgular genelde ilk beş gün içinde görülmektedir. Her hasta insanın 2-3 kişiye hastalık bulaştırabileceği düşünülmektedir. Asemptomatik dönemde bulaşma olabileceği gösterilmiştir.

Hastalık klinik belirti olarak, ateş, öksürük ve nefes darlığı ile başlar, ilerleyen dönemlerde öksürük ve nefes darlığı artabilir, solunum sıkıntısı ile birlikte pnömoni gelişebilir. Ağır olgularda solunum yetmezliği, septik şok ve yoğun bakım gerektiren diğer organ yetmezlikleri gelişmektedir.

Hastalık yaşlılarda ve eşlik eden başka hastalıkların olması durumlarında daha ağır seyretmektedir.

COVID-19 enfeksiyonunun tanımında solunum yolu örneklerinde polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PZR) ile virüs RNA sının tespiti kullanılmaktadır. Antijen veya antikor tespitine dayalı testlerin geliştirilmesi devam etmektedir.

Orta ağır seyirli vakalar hastanede izlenmekte, diğer hastalar evde yakın gözlemle takip edilmektedir. Tedavide klorokin, lopinavir/ritonavir, remdesivir ve diğer bazı moleküllerin etkileri konusunda yayınlar paylaşılmaktadır.

Korunma süreçte en önemli husustur.   Sağlık kuruluşlarında yatan hastalar için standart, temas, damlacık ve aerosol oluşturan durumlarda hava yolu önlemlerinin alınması çok önemlidir. El yıkamak, ellerin ağza, burna değdirilmemesi çok önemlidir. İzolasyon durumuna göre hastalara hizmet veren sağlık personelinin gerekli kişisel koruyucu ekipmanları (eldiven, tıbbi maske, N95 veya eş değeri maske (aerosol riski halinde), gözlük, yüz koruyucusu) kullanması zorunludur.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı konuyla ilgili gerekli çalışmaları aralıksız sürdürmekte,  değişik önlemleri almakta, bilgilendirmeleri yapmaktadır. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü web sayfalarından düzenli olarak güncellenen ilgili rehber ve diğer belgelere ulaşılabilmektedir.

Kaynaklar

CDC. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html (erişim tarihi, 25 Şubat 2020)

https://www.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6  (erişim tarihi, 26 Şubat 2020)

https://www.worldometers.info/coronavirus/ (erişim tarihi, 25 Şubat 2020)

TC Sağlık Bakanlığı. Bilim Kurulu Çalışması. COVID-19 (2019-n CoV Hastalığı) Rehberi.

https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/Bulasici-hastaliklar-db/hastaliklar/2019_n_CoV/rehberler/COVID_19_RehberiV5_21Subat2020.pdf (erişim tarihi, 25 Şubat 2020)

TC Sağlık Bakanlığı. Yeni Koronavirüs (COVID-19) Dokümanları

https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/2019-n-cov.html (erişim tarihi, 25 Şubat 2020)

WHO. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 35 . 

https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200224-sitrep-35-covid-19.pdf (erişim tarihi, 25 Şubat 2020)